Người được phân công làm cho Trưởng ban Doanh nghiệp lễ Độc lập là ông Nguyễn Hữu Đang. Sinh năm 1913, quê Kiến Xương (Thái Bình), ông Đang từng học Cao đẳng sư phạm năm 1932-1936, tham gia sáng lập Hội văn hóa cứu quốc, tổ chức phong trào truyền bá quốc ngữ. Ông nhiều năm viết báo cách mạng, có tài hùng biện, đi diễn thuyết khắp cả nước.
"Việc không dễ dàng mới ủy quyền chú"
Sau ngày cách mạng bốn tuần Tám thắng lợi, ông Đang công tác tại Bộ Thông tin và Tuyên truyền, được Chính phủ Cách mệnh Tạm giao cáng đáng Lễ Chủ quyền. Ngày 28/8/1945, cụ Nguyễn Văn Tố (Bộ trưởng Cứu tế trong Chính phủ cách mạng nhất thời) dẫn ông vào Bắc Bộ phủ trưng bày với Chủ toạ Hồ Chí Minh.
Cụ Hồ hỏi: “Chính phủ lâm thời quyết định khiến cho lễ công bố quốc dân đồng bào tham gia ngày 2 bốn tuần 9. Chú có cáng đáng được việc công ty buổi lễ không?”. Nhẩm tính chỉ có bốn ngày, khối lượng công tác đồ sộ, ông giải đáp: “Thưa cụ, việc cụ giao là quá khó khăn, vì gấp quá rồi”. Cụ Hồ nói ngay: “Có khó khăn thì mới giao cho chú chứ!” và đòi hỏi tối 31/8 quay lại thông báo kết quả sơ bộ cho Chính phủ.
 |
|
Lễ đài được dựng trong bốn ngày. Ảnh tư liệu. |
Ngày Độc lập được Chính phủ cách mạng lâm thời quyết định đơn vị vào 2/9, vì là chủ nhật. Ban doanh nghiệp ấn định vào buổi chiều để buổi sáng nhân dân ngoại thành và các tỉnh lân cận kịp về dự. Trong bốn ngày, ông Đang chủ trì giải quyết khối lượng công việc khổng lồ, từ trang trí, vệ sinh tuyến phố phố, xây dựng lễ đài, loa đài, tới công việc bình yên, tuyên truyền...
Việc trước tiên là phải có nhóm nhập cuộc tham gia Ban công ty. Ông Đang cho đăng lên tiếng: “Ngày 2/9/1945, Chính phủ lâm thời sẽ làm cho lễ ra mắt quốc dân đồng bào, tuyên bố chủ quyền tại vườn hoa Ba Đình. Đồng bào nào có nhiệt tâm, muốn hiến đâng, góp của tham gia việc tổ chức ngày lễ lịch sử trọng đại này, xin mời đến hội quán Trí Tri ở thị trấn Hàng Quạt gặp mặt Ban đơn vị”.
Thông cáo được gửi ngay đến tất cả báo hàng ngày, yêu cầu đăng lên trang nhất, với hàng chữ tít thật lớn. Nhờ đó sáng hôm sau, hội quán Trí Tri chật bí mật người hoàn thành thủ tục tham gia và cho mượn những thứ quan trọng.
Thông thường tay xây đài Độc lập
Trong cuộc họp chớp nhoáng ở hội quán Trí Tri, ông Đang đưa ra ý kiến: Việc cần thiết đầu tiên là phải dựng một lễ đài Độc lập thật đẹp, thật oai nghi, xứng đáng với ngày lịch sử trọng đại tại trọng điểm vườn hoa Ba Đình để Chính phủ cách mạng lâm thời đứng lên ra mắt. Vậy đồng bào nào hiện có mặt ở đây có thể đảm nhiệm trọng trách đó?
Họa sĩ Lê Văn Đệ (thủ khoa khóa I Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1930) nhận dựng lễ đài. Ông Đang nhắn nhủ: “Lễ đài Độc lập là nhà cửa kiến trúc, tuy dựng hối hả, tạm thời, nhưng phải vững chắc, hài hòa với cục bộ… Nếu không chắc, mấy chục loài người đứng lên, nó đổ sụp xuống thì ngày lễ coi như thất bại. Vì thế cần có một kiến trúc sư phối hợp với anh”.
Ngay tức khắc kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh (tốt nghiệp Khoa Kiến trúc, Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1938) xung phong: “Bữa qua tôi được đạo diễn Phạm Văn Khoa, cùng hoạt động trong Hội văn hóa cứu quốc, cho nhân thức ý đồ của Ban doanh nghiệp. Tôi đã dò xét vườn hoa Ba Đình và vẽ xong phiên bản thiết kế lễ đài”. Nói xong, ông Quỳnh trải rộng bản vẽ bằng giấy can lên mặt bàn.
 |
|
Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn chủ quyền trên Lễ đài quảng trường Ba Đình, Hà Nội, ngày 2/9/1945. Ảnh tư liệu. |
Nghe ông Quỳnh thuyết trình, ông Đang cân nhắc rồi đặt bút ký ưng chuẩn vào bạn dạng kiến tạo, đóng dấu Ban đơn vị. “Ban doanh nghiệp quyết định giao tòa tháp này cho nhị anh. Các anh cần gì, chúng tôi sẽ lo chạy toàn vẹn. Lễ đài phải được dựng ngừng trong vòng 48 giờ. Đúng 5h sáng mùng 2/9 tôi sẽ tới nghiệm thu”, ông Đang nói với hai ông Quỳnh và Đệ.
Theo yêu cầu của kiến trúc sư Quỳnh, đạo diễn Khoa tới phường Hàng Đào, Hàng Ngang, đề xuất các chủ hiệu bán vải cho mượn những tấm vải đỏ, vải vàng, rồi đến phường Hàng Hành mượn gỗ xà, gỗ ván và cử thợ giỏi về dựng lễ đài. Công nhân nhà máy điện Im Phụ đưa điện tới nơi kiến thiết.
Lễ đài làm hoàn thành trước bình minh 2/9/1945, mặt hướng về các con phố Điện Biên Phủ hiện giờ và xong xuôi trong thời điểm rất ngắn, chỉ khoảng 15 giờ.
Buổi lễ diễn ra chiến thắng
Thay mặt Ban đơn vị, ông Đang gửi thư đề ngày 31/8/1945 cho Thị trưởng Thủ đô Trần Văn Lai, đòi hỏi hạ lệnh cho các chùa chiền, nhà thờ cho tạo dựng cửa, quét quáy tinh khiết và đốt trầm hương để mừng Ngày Chủ quyền. Tại vườn hoa Ba Đình và nhị bên những phường phụ cận, ông Đang đề xuất Thị trưởng cho treo cờ.
Ông Nguyễn Dực, chủ hiệu tu sửa radio Hàng Bài, được giao đảm đang bận bịu micro trên lễ đài, hệ thống loa phóng thanh vòng vèo vườn hoa Ba Đình và các xã lân cận. Lúc diễn ra buổi lễ, ông Dực túc trực dưới gầm lễ đài, theo dõi dòng điện, tiếng loa.
Ban tổ chức phát thanh trực tiếp buổi lễ. Các ông Trần Lâm, Nguyễn Dực đã cùng nhân viên khoa học Đài phát dấu hiệu Bạch Mai đem máy phát công suất 300W lên trụ sở Bộ Tuyên truyền ở số 4 Đinh Lễ để truyền âm thanh cuộc mít tinh ở Ba Đình về bằng con đường dây è rồi phát sóng trực tiếp. Dĩ nhiên, do công suất máy yếu nên chỉ những người ở gần mới nghe được.
Về việc tuyên truyền, các ông Nai lưng Kim Xuyến, Đổng lý văn phòng Bộ Tuyên truyền, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, ông Lưu Văn Lợi, Trằn Lê Nghĩa… đã đơn vị làm cho các khẩu hiệu theo ba thứ tiếng Việt, Nga, Anh bằng giấy tráng kim dán trên băng rôn đỏ treo lòng vòng lễ đài. Bạn dạng Tuyên ngôn độc lập nhận từ Hồ Chủ tịch cũng được chuyển đi in và gửi đăng các báo sẽ ra tham gia đầu tuần tiếp theo.
Ông Quản Đinh Ngọc Liên cùng đội quân nhạc (của quân nhân khố xanh thuộc Pháp cũ) tập dượt gấp bản Hành binh ca. Việc quay phim và chụp ảnh sự kiện, ông Đang đặt hiệu ảnh Hưng Ký ở Hàng Trống, tất nhiên sau buổi lễ, hiệu ảnh báo là phim hỏng, chỉ còn ảnh.
 |
|
Hàng trăm nghìn người dân tham dự lễ báo cáo Tuyên ngôn chủ quyền ngày 2/9/1945. Ảnh tư liệu. |
Nhiệm vụ kiểm soát an ninh các thành viên Chính phủ trợ thời và dân chúng dự mít tinh được giao cho Sở Liêm phóng Bắc Bộ, cảnh sát cùng với quân đội và tự vệ Cứu quốc Hoàng Diệu (Hà Nội). Ngoài ra, đội biệt kích Con Nai của Mỹ, đồng hành cùng nhóm Việt Minh trong cuộc chiến chống phát xít Nhật trong khoảng chiến khu Tân Trào về cũng tham gia bảo kê kỳ đài và quay phim buổi lễ. Dĩ nhiên, các thước phim tư liệu về ngày lễ này sau này có được là do một Việt kiều ở Pháp gửi tặng mà tới nay vẫn chưa rõ người quay phim là khách hàng nào.
Sáng 31/8/1945, ông Đang trở lại Bắc Bộ phủ gặp Hồ Chủ tịch. Sau khi nghe lên tiếng gọn nhẹ về toàn bộ mọi việc, Hồ Chủ tịch nói giọng nghiêm chỉnh: “Chú phải nhớ ngày 2 04 tuần 9 sắp đến sẽ là một ngày lịch sử. chậm triển khai là ngày khép lại cuộc Cách mệnh 04 tuần Tám, và ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”.
Buổi lễ Chủ quyền dù được doanh nghiệp gấp rút, nhưng đã diễn ra thành công. Trước máy phóng thanh, Hồ Chủ toạ đọc bản Tuyên ngôn độc lập: “Hỡi đồng bào cả nước. Phần nhiều đại chúng đều xuất hiện có quyền đồng đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không người nào có thể xâm phạm được. Trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu êm ấm…”.
Phía dưới khán đài, khoảng 500.000 đồng bào tới trong khoảng khắp nơi chú ý lắng tai.
Lê Tiên Long
Xem tại: tin tong hop
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét