Thú chơi đổ xăm hường ngày Tết của người Huế - VnExpress

Là kinh kì của triều đại phong kiến sau cùng vietnam, Huế không chỉ lưu giữ phổ thông công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn vương triều mà còn cả những lễ nghi, trò chơi. Đổ xăm hường ngày Tết là một trong những trò chơi cung đình xưa được người địa phương Huế lưu giữ.

Khách hàng nào đổ ra 6 mặt nhất thì được xem là may mắn. Ảnh: Võ Thạnh.

Theo các cụ cao niên, đổ xăm hường là trò giải khuây của cung thần mỹ nữ trong hoàng cung triều Nguyễn những ngày Tết, sau đó được chung ra các phủ và truyền ra bình dân, tồn tại cho tới hiện giờ. Vào những ngày Tết, bên cạnh bài đến, bầu cua, người địa phương Huế chơi đổ xăm hường giải khuây, khác lạ là các mái ấm có gốc gác hoàng phái triều Nguyễn.

Một bộ xăm hường gồm bộ thẻ (xăm), sáu hột súc sắc và chiếc tô sứ sâu lòng để gieo súc sắc (đổ hột). Bộ thẻ được tạo thành thẻ trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa, hội nguyên, tiến sĩ, cử nhân, tú tài, tương ứng với từng loại sẽ có số điểm riêng. Sáu hột súc sắc được khắc dấu chấm theo thứ tự: nhất, hai, tam, tứ, ngũ, lục, trong đó mặt nhất và mặt tứ tô màu đỏ, các mặt khác tô màu đen.

Theo luật của người xưa, người chơi sẽ gieo cả sáu con súc sắc tham gia chiếc tô sứ rồi căn cứ tham gia các mặt hiện ra để tính điểm và kiếm được cho mình chiếc thẻ phù hợp. Thang điểm cơ bản dựa trên mặt tứ, gọi là hường. Số người tham dự trò chơi xăm hường thường là 6, nhưng 4-5 người vẫn có thể chơi. 

Tùy từng trường phù hợp cụ thể mà định ra cách thức cướp trạng khi thẻ này đã về tay người khác. Khi số thẻ được lấy hết có nghĩa một ván xăm hường đã kết thúc và người ta dựa vào số thẻ có ở từng người để xác định kẻ thắng người thua. 

Vài tuổi teen ngày Tết cũng đã nhân thức đến trò chơi này. Ảnh: Võ Thạnh.

Cụ Bùi Quý (74 tuổi, phường Thuận Lộc, thành phố Huế) cho nhân thức, trò đổ xăm hường không chỉ chơi ngày Tết mà còn được cư dân Huế, đặc biệt là các phủ đệ chơi loanh quanh năm suốt bốn tuần, cả ngày lẫn đêm. Trước năm 1975, vào ngày Tết, nhà nào cũng nghe tiếng leng reng của các hột súc sắc từ trò đổ xăm hường. Như nhà ông, trước đây ngày Tết có 3 sòng chơi. Công chúng ngồi trên chiếc chiếu trải giữa sàn nhà và cùng đổ xăm. Trò này vui nhất là lúc cướp trạng của người khác. 

Ngoài là thú chơi giải khuây ngày Tết, đổ xăm hường còn là thử vận may, đoán số mệnh của mình trong năm mới thế nào, có được hên hay không. Theo quan điểm của người xưa, giả dụ một người đổ xăm hường đầu năm mà đổ được 6 mặt nhất gọi là lục phú thì năm đó hên; nếu đổ ra 6 mặt tứ gọi là lục phú hường thì trong năm đó dễ chạm chán xuôi xẻo. 

"Xưa kia, các tô sử dụng để đổ xăm hường làm bằng đá nên tiếng kêu phát ra trong khoảng hột súc sắc trong trẻo, vui tai hơn so với tiếng đổ xăm hường hiện tại", cụ Quý cho hay.

Vui nhất trong trò chơi đổ xăm hường là cướp trạng. Ảnh: Võ Thạnh.

Ông Đặng Văn Tố (68 tuổi, thị trấn Thuận Lộc, đô thị Huế), người độc nhất vô nhị ở Huế hành nghề chế tác xăm hường cho nhân thức, các thẻ xăm hường đều khắc mức đỗ đạt trong thi cử, biểu lộ cái nho nhã của trò chơi và tinh thần cầu học, ước vọng khoa trường của người xưa. 

"Trước đó, trong ngày Tết cũng như ngày thường, cả khu xã này nhà nào cũng chơi trò đổ xăm hường. Nhưng hiện nay, trò chơi này ít được bình thường phổ quát, chỉ còn các mái ấm gia giáo, trong các phủ đệ chơi đổ xăm hường ngày Tết. Trò chơi không đặt nặng tính sát phạt mà chủ quản để giải khuây, thử vận may đầu năm", ông Tố nói. 

Võ Thạnh

Đọc thêm: tin tổng hợp