Vụ nổ bom khiến cho Tổng thống Philippines nuôi độc ác cảm với Mỹ - VnExpress

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: Reuters

"Tôi không có ý chấm dứt hay hủy bỏ đoàn kết quân sự với Mỹ. Nhưng để tôi hỏi các bạn, các bạn có nghĩ là chúng ta thực sự cần tới quan hệ liên kết đó?", Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tuyên bố trong một bài diến thuyết bữa qua, khi nói về quan hệ thích hợp tác quốc phòng giữa Manila và Washington.

Theo các chuyên gia phân tích, đây là động thái mới nhất trong chuỗi những phát ngôn gây sốc của Tổng thống Philippines về mối quan hệ với Mỹ, thể hiện một mối "bất lương cảm" rõ ràng của ông đối với nước nhà đồng chí được coi là gần cận nhất.

Tuyên bố trên của ông Duterte được đưa ra trong bối cảnh quân đội Mỹ và Philippines vừa phải kết thúc cuộc tập trận bình thường sớm hơn một ngày so với dự định. Tổng thống Duterte từng tuyên bố ông muốn đây là cuộc tập trận thông thường sau cùng giữa quân đội nhị nước, và sẽ không có thêm bất cứ sự phù hợp tác nào tương tự trong nhiệm kỳ 6 năm của ông.

Bình luận viên Michael Sullivan của NPR nghĩ rằng mối cường bạo cảm đó được bộc lộ một phương pháp công khai trong thời điểm gần đây, nhưng nó rất có thể khởi nguồn trong khoảng cách thức đây hơn 10 năm, tại một nơi nghỉ ngơi ở thị trấn Davao miền nam Philippines, nơi ông Duterte từng đảm nhiệm thị trưởng suốt hơn 20 năm.

chậm triển khai là một khách sạn rẻ tiền mang tên Evergreen với những chiếc cầu thang dài giữa khu Hoa kiều tại Davao, có giá thuê phòng khoảng 15 đô la một đêm. Ngay khi khách bước vào, lễ tân đã cảnh báo rằng việc chế tạo bom trong phòng nơi nghỉ ngơi là bị "ngăn cấm", và thú kiếm được rằng hành động đó đã được thi hành lúc trước, bởi một công dân Mỹ tên là Michael Meiring.

Ngày 16/5/2002, người đàn ông tự xưng là thợ săn kho báu này vô tình kích hoạt thiết bị nổ đựng trong chiếc hộp kim khí khi đang nghỉ tại phòng 305. Fe Basan, cảnh sát trưởng đồn cảnh sát Santa Anna ở gần đó ngay tức thì tới hiện trường sau khi nghe thấy tiếng nổ lớn.

"Lửa bốc cháy, và khói tràn trề khắp phòng", Basan nhớ lại. "Và chúng tôi trông thấy anh ta trong phòng, bất tỉnh nhân sự vì quá buồn bã, với một bên chân đã bị bay mất".

Cảnh sát tức thời đưa Meiring tới bệnh viện để cứu chữa và lên chiến lược thẩm vấn khi anh ta tỉnh giấc lại. Họ đã sẵn sàng sẵn hồ sơ khởi tố, với các tội danh ban sơ như tích tụ chất nổ trong phòng và tiêu diệt của nả nơi nghỉ ngơi.

Hồi đó, tỉnh giấc Mindanao nói thông thường và thành phố Davao nói riêng còn là một địa danh nguy hiểm, nơi các phần tử ly khai hoạt động mạnh, với các vụ tiến công bom khủng bố diễn ra khắp nơi, khiến cảnh sát càng muốn khiến cho rõ vai trò của công dân người Mỹ này.

Thế nhưng họ không bao giờ có được cơ hội ấy. Chỉ một ngày sau, những người đại trượng phu được cho là đặc vụ Mỹ đã tìm đến bệnh viện và đưa Meiring đi, theo cựu lãnh đạo tình báo quân sự ở Davao công đoạn đó.

"Bác bỏ sĩ kể rằng ông ta được ít ra 4 người, mặc áo FBI, đưa ra khỏi bệnh viện, và được chuyển bằng máy bay từ Davao về Manila", vị chỉ huy tình báo giấu tên này nói. Ông này cho hay những người con trai bí ẩn đó đã thuyết phục giám đốc bệnh viện Davao cho phép họ đưa Meiring đi, bằng bí quyết hứa hẹn hẹn sẽ cấp visa cho con gái ông ta đến Mỹ.

Thị trưởng nổi xung

Cảnh sát trưởng Basan nói rằng bạn nào đó trong khoảng đại sứ quán Mỹ đã liên lạc với bà và đưa ra những lời hứa hẹn hứa hẹn tương tự, với vấn đề kiện bà chuẩn y các đặc vụ Mỹ tiếp cận ngay lập tức với Meiring trong bệnh viện, nhưng bà nói rằng bà không niềm nở tới visa Mỹ. Khi Thị trưởng Duterte phát sinh ra sự bặt tăm của Meiring, ông đã cực kì giận dữ, Basan kể lại.

Nơi nghỉ ngơi Evergreen ở đô thị Davao, nơi xảy ra vụ nổ bom năm 2002. Ảnh: NPR

Theo cựu lãnh đạo tình báo giấu tên, Thị trưởng Duterte coi việc các đặc vụ Mỹ đưa Meiring về Manila là hành động vi phạm chủ quyền Philippines cũng như quyền lực của ông. "Đó là lý bởi vì sao Thị trưởng Duterte, nay là Tổng thống Duterte, ghét người Mỹ tới vậy", ông này nói.

Serafin Ledesma Jr., người phụ trách tờ Mindanao Journal, nghĩ rằng Thị trưởng Duterte có nguyên nhân để nổi nóng. "Các đặc vụ FBI đã bộc lộ sự ngạo mạn khi ngang nhiên xông đến Davao và lôi đi một đối tượng rất cần thiết mà nhà chức trách Davao đang chuẩn bị thẩm vấn", Ledesma nói.

"Đại sứ quán Mỹ đã có cách thức hành xử kiểu hà hiếp đối với Duterte. Vào thời đó, thị trấn đang phải giải quyết nhiều nhân tố can dự tới các vụ đánh bom, và chợt hiện ra một người Mỹ với quả bom phát nổ trong phòng. Tại sao ông ta ở trong khách sạn đó, và lại mang theo chất nổ?", Ledesma đặt câu hỏi.

Khi phóng viên của NPR liên lạc với đại sứ quán Mỹ ở Manila để hỏi về vụ Meiring năm 2002, họ được giải thích rằng ông ta được chuyển về bệnh viện ở thủ đô Philippines theo khuyến nghị của bác bỏ sĩ địa phương. "Các chưng sĩ ở Manila sau đó bắt buộc đưa ông ta về Mỹ để vấn đề trị tốt hơn. Chúng tôi không làm cho gì hơn ngoài việc cung cấp dịch vụ trả lời phổ biến cho một công dân Mỹ cần di tản vì nguyên do sức khỏe", email của đại sứ quán Mỹ nhấn mạnh.

Tất nhiên, truyền thông Philippines lúc đó đồn đoán rằng Meiring làm cho việc cho CIA vào giai đoạn Mỹ đang tậu cách tăng nhanh sự hiện diện quân sự ở Mindanao như một cố gắng trong trận chiến chống khủng bố sau sự kiện 11/9. Việc Meiring có thể hòa bình di chuyển khắp Mindanao, kể cả các khu vực do phiến quân giữ vững, khiến nhiều người nghi ngại rằng ông ta đang tham gia vào một ý tưởnrg lớn để gây bất ổn ở tỉnh này. Sự bất ổn đó sẽ là tiền đề để Philippines gật đầu cho phép Mỹ hiện diện rộng rãi hơn trong khu vực.

"Tôi không thể khẳng định hay phủ kiếm được nhân tố đó", cựu sĩ quan tình báo quân sự Philippines nói. "Có lẽ vì ông ta là một thợ săn kho báu có bạn dạng đồ, nhưng đó cũng có thể là câu chuyện mà ông ta bịa ra để che đậy ý đồ thực thụ của chính mình". Ledesma thì thẳng thừng hơn, cho rằng việc Meiring được các đặc vụ FBI đưa ra khỏi bệnh viện cho thấy "ông ta chẳng phải là thợ săn kho báu".

Lệnh tróc nã nã Meiring do cảnh sát Davao phát ra. Ảnh: NPR

Duterte cũng có phổ biến ý kiến, và tuyên bố rằng đây là nguyên do ông quyết định không cho phép quân đội Mỹ thi hành các hoạt động thám thính bằng phi cơ không người lái ở Davao năm 2013.

Giọt nước tràn ly

Theo giới quan sát, sự cố Meiring chỉ là "giọt nước tràn ly" khiến cho ông Duterte nuôi ác hiểm cảm với Mỹ, bởi nó còn bắt nguồn từ căng thẳng mang yếu tố lịch sử cách thức đó hơn một thế kỷ, trong khoảng giai đoạn Mỹ đô hộ Philippines trong thời kỳ 1898-1964.

"Ông ấy không kháng cự người Mỹ, mà đúng đắn hơn là chính sách của Mỹ", nhà báo Editha Caduaya, người đã quen nhân thức ông Duterte suốt đa dạng thập kỷ ở Davao, nói. Ông Duterte giận dữ với "sự bất công người Mỹ gây ra với người Moro – đồng đội người Hồi giáo ở Mindanao, bởi mẹ ông cũng có căn do từ người Moro", Caduaya cho hay.

Theo nữ nhà báo này, ông Duterte đặc biệt giận dữ với vụ tàn sát hàng trăm người Moro, kể cả thanh nữ và con nít, trên đảo Jolo năm 1906, được cho là do bộ đội Mỹ gây ra. Ông đã chìa những bức chụp về công đoạn đó cho các nguyên thủ nước khác xem khi tham gia hội nghị thượng đỉnh ASEAN vừa diễn ra tại Lào. "Khi chúng tôi nói về biến cố đó, ông ấy thường nổi đóa", Caduaya kể.

Nhân tố lịch sử ở Mindanao và sự cố Meiring góp phần cắt nghĩa thái độ thiếu thiện cảm của ông Duterte đối với Mỹ, cũng như những lời lẽ gây sốc mà ông từng bỏ ra cho Tổng thống Barack Obama khi nói về cái mà ông gọi là "sự lên lớp về nhân quyền của Washington" đối với cuộc chiến chống ma túy do ông khởi động.

Mặc dù vậy, Duterte nói rằng ông vẫn đề cao trị giá mối quan hệ Philippines – Mỹ, và ông chỉ muốn người Mỹ đứng ngoài công việc nội bộ của Philippines. Còn về phần Meiring, thợ săn kho báu tự xưng này từ trần ở Mỹ năm 2012, khi mà lệnh truy tìm nã của ông ở Davao vẫn còn hiệu lực.

Xem thêm: 

Trí Dũng

Xem tại: tin tong hop