Ngã ba Đồng Lộc
Ngã ba Đồng Lộc thuộc xã Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh) nằm trên đường Hồ Chí Minh, là giao điểm của quốc lộ 15A và thức giấc lộ 2 đoạn qua Hà Tĩnh.
Trong những năm chiến tranh, ngã ba Đồng Lộc là huyết quản giao thông để hậu phương tiếp viện sức người, sức của cho miền Nam.
Những năm 1964-1972, nơi đây bị tấn công phá liên tiếp và năm 1968 là ác nghiệt liệt nhất. Trong khoảng 04 tuần 4 đến bốn tuần 10/1968, ngã ba Đồng Lộc phải hứng chịu gần 50.000 quả bom các loại, bình quân mỗi mét vuông đất nơi đây gánh trên 3 quả bom. Mặt đất bị biến dạng, đất đá cày đi xới lại.
Ngã ba Đồng Lộc tưởng như chơi có một bóng cây, ngọn cỏ nào có thể mọc nổi. Vậy nhưng, ngày đêm trên đoạn đường này vẫn có hàng nghìn người làm cho nhiệm vụ tiếp liền giao thông, bảo đảm an ninh cho người và hàng hóa chi viện tham gia mặt trận miền Nam.
Hố bom chồng lên hố bom
Tại chiến trận ngã ba Đồng Lộc lúc bấy giờ có rộng rãi nhóm như: Bộ đội, tuổi teen xung phong, người lao động giao thông, công an, dân quân du kích…, thời điểm đông nhất lên tới 16.000.
Nhập cuộc nhóm pháo binh 50 năm trước, ông Nguyễn Trinh (84 tuổi, trú xã Đồng Lộc) nhớ lại: "Những năm bốn tuần đó tàu bay thả bom như mưa. Chiều 27/4/1967, bom rơi tham gia trường Tiểu học khiến cho 15 em tử chiến. Phổ biến em khác bị thương, trong đó có đại trượng phu út của tôi". Mẹ ông cũng mất trong một lần chạy bom.
Ông Nguyễn Trinh.
Trưa 24/7/1968, giống như mọi ngày, 10 nữ thanh niên xung phong thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55, ra tuyến đường làm nhiệm vụ.
Đến 16h, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, một quả nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang hạn chế bom. Hầm sập, đông đảo 10 chị hy sinh. Người trẻ nhất mới 17, ba chị lớn nhất cùng 24 tuổi.
Nhà bia tưởng niệm những người địa phương đã hy sinh tại Đồng Lộc.
Hiện giờ, Khu di tích lịch sử cấp quốc gia Ngã ba Đồng Lộc được xây khang trang để tưởng niệm hàng nghìn chiến sĩ và cư dân đã ngã xuống để giữ vững huyết mạch liên lạc Bắc - Nam.
Nhiều nhà cửa kiến trúc đặc biệt được xây đắp, như: Khu chiêu mộ 10 cô gái tuổi teen xung phong, sa bàn chiến đấu, nhà bảo tồn, tháp chuông Đồng Lộc, cụm tượng đài...
Chiến tranh lùi xa, cuộc sống mới với cung đường liên lạc tân tiến, cây cỏ mọc lên đã hồi sinh tọa độ chết năm xưa. "Thời gian có thể khiến người ta quên đi bao lăm ngã ba trong thế cục, nhưng tôi nghĩ khó khăn có bạn nào một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc với những câu chuyện cảm động", ông Nguyễn Trinh chia sẻ.
Trích phim tư liệu Tiếng chuông Đồng Lộc.
Thời gian có thể khiến cho người ta quên đi bao lăm ngã ba trong cuộc đời, nhưng khó khăn có khách hàng nào một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc.
Ông Nguyễn Trinh
Chuyện kể từ nhị cây bồ kết
Tại phần tuyển mộ của 10 nữ tuổi teen xung phong ở Ngã ba Đồng Lộc, có nhì cây bồ kết mọc lên xanh tốt, cao hơn nhiều so với những cây thông, cây vú sữa bên cạnh. Trời nắng, bồ kết xòe tán tỏa bóng mát cho cả khu mộ.
Mỗi lần tới thắp hương, du khách thắc mắc tại sao lại có nhì cây bồ kết mọc ở đây?
Ông Nguyễn Thế Linh (hiện 77 tuổi, nguyên Đại đội trưởng 552) kể chiều 24/7/1968, dưới trời nắng như đổ lửa, ông kiếm được lệnh sẽ có đoàn xe quân sự đi qua Đồng Lộc, nhiệm vụ của các tiểu đội là đào hầm địa đạo trú ẩn và san trục đường.
Các nữ thanh niên xung phong thuộc tiểu đội 4 - Đại đội 552 đang lấp hố bom. Ảnh: Tư liệu
Khi nhận nhiệm vụ, Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần, 24 tuổi, có nửa kia sắp cưới. Cô Hồ Thị Cúc, tiểu đội phó 24 tuổi, đã qua một đời chồng. Những người còn lại đều chưa lập gia đình.
Ông Nguyễn Thế Linh - nguyên Đại đội trưởng 552. Ảnh: Đức Hùng
Tiểu đội 4 do chị Võ Thị Tần lãnh đạo, hôm ấy chỉ còn lại 10 người, bốn người khác bận việc không nhập cuộc.
Cuối giờ chiều, nhì tàu bay lướt qua dội bom xuống chỗ gần nơi các chị đang làm cho nhiệm vụ. 10 người bị đất đá vùi lấp, tử chiến do bị sức ép từ quả bom, riêng tiểu đội phó Cúc chưa mua thấy tử thi.
“Tôi đứng lãnh đạo trên tháp chuông, bí quyết địa điểm thả bom một vài trăm mét, vội vàng chạy xuống, gọi thất thanh nhưng chị em người nào nấy đều đã nằm im”, ông Linh nhớ lại.
Đêm hôm đó, cả đại đội khóc. Trong không gian mịt mù, bao quanh tiếng sâu bọ kêu, ông Linh ngồi một bản thân mình trực bên tử thi 9 cô gái, việc tìm kiếm người còn lại vẫn tiếp diễn.
Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập phù hợp
Chín bạn quây quần đủ mặt
Nhỏ bé, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu mình em
Chín bỏ làm mười răng được.
Sang ngày thứ ba, bạn bè tìm thấy chị Cúc trên đồi Trọ Voi, cách hố bom cũ 20 m trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc. Thương xót người em, thi sĩ Yến Thanh - cán bộ kỹ thuật đội N55 cùng xuất hiện lúc đó đã viết những dòng thơ trên.
Bà Nguyễn Thị Hường (68 tuổi, từng là thanh niên xung phong Tiểu đội 4) kể, ngày hy sinh, đầu tóc của những nữ bằng hữu dính đất cát, áo quần vấy bẩn.
Ngày hè nắng bỏng rát, nước sinh hoạt thiếu thốn, trên trời bom vẫn không xong rơi. Khi khâm liệm, phổ thông nữ bạn trẻ xung phong đầu chưa gội sạch, áo quần vẫn lấm bùn.
"Phổ biến anh em ước có quả bồ kết để gội đầu cho các cô thì tốt nhân thức bao", bà Hường nói.
Hòa bình lập lại, khi tới thăm Đồng Lộc, đại tá Nguyễn Tiến Tuẩn, nguyên Giám đốc Công an Hà Tĩnh, đã về Hương Sơn mua 2 cây bồ kết mang đến trồng kế bên tuyển mộ phần các nữ giới trẻ xung phong.
Mối tình dang dở
Ông Nguyễn Viết Hồng (74 tuổi, trú phố Thiên Lộc, Can Lộc) kể, giữa năm 1968, tranh thủ thời gian được cử ra miền Bắc học tập, ông xin phép thủ trưởng về quê kết duyên. Vừa đặt chân đến nhà, ông nhận tin dữ: Thê thiếp sắp cưới đã hy sinh.
Ông Hồng là một nửa của chị Võ Thị Tần - "Chị cả" của 10 nữ bạn trẻ xung phong ở Đồng Lộc.
Nhà bí quyết nhau một dậu mồng tơi, chàng thanh niên Hồng mến cô hàng xóm bởi thú vui hiền đức, đức tính giản dị. Cuối năm 1964, anh ngỏ lời và được mái ấm bạn gái đồng ý. Họ doanh nghiệp lễ dạm ngõ, chờ ngày làm đám cưới.
"Sau đó tôi xuất hành tòng ngũ", ông Hồng nói.
Ông Hồng và người hậu phi hiện tại. Ảnh: Phượng Vũ
Tối hôm đi kiếm được quân, trời mưa đầm đìa. Chị Tần tới cầm tay anh Hồng, lấy trong khoảng trong túi áo trao cho anh một bức ảnh và lọn tóc thề. Anh Hồng tặng lại cho chị chiếc lược trắng. Trao kỷ vật dứt, cả nhị nhìn nhau không nói nên lời. Anh Hồng tham gia Quảng Trị, chị Tần ở lại Đồng Lộc.
Những năm 04 tuần xa vắng, anh chị giao thông bằng thư. Năm 1968, khi anh Hồng ra đảo Cồn Cỏ thì mất giao thông với nửa kia. Anh bị thương, được cử ra Bắc học tập. Sau đó anh tranh thủ về quê cưới hiền thê, nào ngờ ngày về là ngày chia ly.
Hết chiến tranh, anh Hồng trở lại quê, hàng ngày vẫn hỗ tương chú tâm bố đẻ của chị Tần. Thấy chàng trai vẫn nặng tình với con gái, bố chị Tần khuyên nên cưới hiền thê, song anh lần khân. Thuyết phục không được, ông mai dong một cô gái trong huyện với anh và họ nên duyên.
Cung phi chồng ông Hồng xem chị Tần là thành viên của gia đình, rước ảnh chị Tần về lập bàn độc.
Chiến tranh buộc những chàng thanh niên hay cô gái phải đi thêm bước nữa, dù không như ý nguyên lúc đầu. Song cũng có phổ quát người chẳng thể bước tiếp.
Ông Nguyễn Thế Linh cho hay, đại đội do ông quản lý có nữ tuổi teen xung phong tên Cát, yêu chàng thanh niên trú cùng phố song anh này đóng quân xa. Buổi chiều năm 1968, người yêu hành binh lép qua nhà đất Đồng Lộc, cô Cát nghe tin mừng rỡ, xin thủ trưởng về chạm mặt anh.
"Về đến cổng nhà, cả nhì chạy ra gặp nhau. Đúng lúc ấy, máy bay thả ngay một quả bom trước cửa. Họ chưa kịp nói một lời tâm tư...", ông Linh kể.
Chuyện của anh Hồng - chị Tần, của nữ tuổi teen xung phong Cát là câu chuyện phổ biến của cặp giới tính đã trao kỷ vật, song chỉ có thể hứa nhau ở bên kia thế giới, tại Ngã ba Đồng Lộc.
***
Khi chiến tranh hoàn thành
Bà Nguyễn Thị Hường.
Sau phóng thích, bà Nguyễn Thị Hường chuyển về làm cho trong ngành thương mại. Lấy chồng làm lính, bà có ba người con, cuộc sống tuổi già yên ấm với một căn nhà cấp bốn tại đô thị Hà Tĩnh.
Từng bình thường tiểu đội 4 với 10 cô gái đã hy sinh, những ngày lễ Tết, bà cùng bạn bè hiện còn sống thường lên thắp hương, tưởng nhớ những người bạn xưa cùng phổ biến hào chiến đấu. Những lần gặp gỡ, đại chúng ôm nhau khóc.
Bà Hường kể, tự do lập lại, những cô gái thuộc tiểu đội 4 ra quân, người khiến cho ở công ti may mặc, người chuyển về đội vận chuyên chở. Với những giới tính giới trẻ xung phong khác, không chuyển được ngành, họ về quê.
Chiến tranh buộc họ phải khiến việc giữa thời tiết khắc nghiệt, ngâm mình dưới nước màu giờ. Đi về, phổ biến người mang bệnh tật, thân thể đau yếu thường xuyên. Lập mái ấm, song họ mất thiên chức khiến cho bố, khiến mẹ.
"Một số khác, vì muộn phiền phổ quát chuyện, không kết duyên mà tậu đến chốn thanh tịnh nơi cửa Phật", bà Hường cho hay.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Hợi (69 tuổi, trú quận Hương Khê) tâm tư, thỉnh thoảng liên lạc với bằng hữu từng là giới trẻ xung phong ở Đồng Lộc, họ khóc qua laptop, san sẻ cuộc sống khó nhọc, có người kinh tế hạn hẹp nên mái ấm lục sục.
"Tôi vui vẻ vì có một tổ ấm, nhưng nhiều đêm nằm mê thấy bom rơi, giật thột thức giấc giấc thấy thương bằng hữu ngày xưa cực kì", bà Hợi nói.
Ông Đào Anh Tuân, Phó ban điều hành Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc cho biết, mỗi năm nơi đây đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan, dâng hương. Họ là những cựu binh, tuổi teen, thiếu nhi, công nhân, nhân viên....
Những người làm cho điều hành ở đây đang huy động các nguồn lực để chỉnh trang toàn cục khu di tích, xây đắp đền thờ Ngã ba Đồng Lộc, phục dựng tòa tháp dấu vết chiến tranh.
Một ngày giữa tháng 10/2017, chị Tú (40 tuổi, tới từ Im Bái) chia sớt, khi nghe hướng dẫn viên kể về sự hy sinh của 10 nữ thanh niên xung phong, chị đã khóc.
Phần lớn du khách cũng sập sùi khi xem tư liệu và thước phim tại Bảo tàng Đồng Lộc. "Nhân sắp tới ngày đàn bà vietnam, xin dâng những bông cúc trắng, nén hương thơm và tấm lòng thành kính lên các nữ giới trẻ xung phong", chị Tú chắp tay trước tuyển mộ phần 10 liệt sĩ.
Ngã ba Đồng Lộc nhìn trong khoảng trên cao.
Di ảnh 10 nữ thanh niên xung phong trong bảo tồn ở Ngã ba Đồng Lộc.
Đức Hùng
Tham khảo thêm: tin tổng hợp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét